Η ορθοδοντική για παιδιά έχει στόχο να διαγνώσει, να προλάβει και να θεραπεύσει οδοντικά προβλήματα, σκελετικά προβλήματα των γνάθων, και συνδυαστικά οδοντικά και σκελετικά προβλήματα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.
Είναι κατά κύριο λόγο η γενετική προδιάθεση αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες (θηλασμός δακτύλου, δάγκωμα των νυχιών ή ξένων αντικειμένων, στοματική αναπνοή κ.ά). Επίσης, σημαντική αιτία για ορθοδοντική παρέμβαση είναι η πρόωρη απώλεια των νεογιλών (παιδικών) δοντιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση των διπλανών δοντιών προς την περιοχή του πρόωρα χαμένου δοντιού ώστε το νέο μόνιμο δόντι να χάνει τον χώρο του και να μην μπορεί να ανατείλει. Άρα εφαρμόζουμε ορθοδοντική θεραπεία πριν τα 11-12 έτη μόνο για να διευκολύνουμε τη λειτουργική καθημερινότητα του παιδιού (βελτίωση της άρθρωσης, της ομιλίας και της μάσησης) ή όταν εντοπίσουμε σοβαρά ορθοδοντικά προβλήματα για τα οποία η έγκαιρη παρέμβαση είναι απολύτως αναγκαία.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ορθοδοντικών, η πρώτη επίσκεψη στον ορθοδοντικό είναι καλό να πραγματοποιείται ανάμεσα στα 6-8 έτη του παιδιού. Όπως είναι φυσιολογικό, σε αυτή την ηλικία δεν έχουν ανατείλει όλα τα δόντια, διαδικασία που ολοκληρώνεται περίπου στα 9-11 χρόνια. Οπότε, εφόσον οι περισσότερες θεραπείες ξεκινούν την εφηβική περίοδο, ο σκοπός της πρώτης επίσκεψης είναι κυρίως διερευνητικός.
Κάνουμε μια πρώτη αξιολόγηση της κλινικής κατάστασης του στόματος του παιδιού, εκτιμούμε τη σύγκλειση των δοντιών αλλά και αν υπάρχει διαθέσιμος χώρος για τα δόντια που πρόκειται να ανατείλουν. Επίσης, μπορεί να χρειαστεί και ακτινογραφικός έλεγχος για να διαπιστώσουμε αν υπάρχουν υπεράριθμα δόντια, ελλείψεις μόνιμων δοντιών, καθώς επίσης και για να υπολογίσουμε πότε θα αλλάξουν τα μόνιμα δόντια.
Ενδεχόμενα σοβαρά προβλήματα που θα διαγνώσουμε θα τα αντιμετωπίσουμε είτε άμεσα εφόσον είναι απαραίτητο, είτε όταν κρίνουμε ότι θα είναι η καταλληλότερη ώρα για το παιδί. Σε αυτή την ηλικία τα οστά της γνάθου είναι ακόμη εύπλαστα και υπό εξέλιξη, με αποτέλεσμα οι πρώιμες ορθοδοντικές παρεμβάσεις σε σοβαρά περιστατικά να φέρνουν άμεσα αποτελέσματα και να λειτουργούν αποτρεπτικά για σοβαρότερα προβλήματα στο μέλλον.
Η ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά διακρίνεται σε 3 στάδια ανάλογα με την ηλικία τους. Παρόλ’ αυτά δεν μπορούμε να θεσπίσουμε έναν συγκεκριμένο κανόνα, αλλά κάνουμε μια γενική κατηγοριοποίηση, αφού κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα.
Στην πρώιμη ορθοδοντική θεραπεία στοχεύουμε να εξασφαλίσουμε επαρκή χώρο για την ανατολή των μόνιμων δοντιών. Εφαρμόζεται κυρίως σε περιπτώσεις παιδιών που αντιμετωπίζουν δυσκολία στο δάγκωμα ή στη μάσηση και σε παιδιά που έχουν χάσει πρόωρα τα πρώτα δόντια τους. Παράλληλα, σε αυτό το στάδιο συμβουλεύουμε τους γονείς σε θέματα της καθημερινότητας που προωθούν την ομαλή ανάπτυξη της γνάθου (υπερβολική χρήση πιπίλας ή πιπιλίσματος του δακτύλου) και αποτρέπουν τη μετακίνηση των δοντιών εκτός της φυσιολογικής θέσης τους.
Σε αυτή τη φάση στοχεύουμε να ευθυγραμμίσουμε τις σιαγόνες, να διορθώσουμε τον συνωστισμό των δοντιών ή των δοντιών που δεν ευθυγραμμίζονται. Η θεραπεία αυτής της περιόδου διορθώνει σοβαρά ορθοδοντικά προβλήματα (πρόσθια/οπίσθια σταυροειδή σύγκλειση, έντονο συνωστισμό, πρόσθια χασμοδοντία κ.ά.) και εξομαλύνει την κατάσταση συμβάλλοντας στη μείωση της ορθοδοντικής θεραπείας κατά την εφηβεία.
Στο στάδιο αυτό μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ακίνητους και κινητούς μηχανισμούς ώστε να προετοιμάσουμε το στόμα του παιδιού για τη μελλοντική θεραπεία. Οι συγκεκριμένοι μηχανισμοί δεν επηρεάζουν την ομιλία, τη μάσηση ή την κατανάλωση τροφής, ωστόσο οι ακίνητοι μηχανισμοί (π.χ. σιδεράκια) απαιτούν καλή συνεργασία εκ μέρους του παιδιού για σχολαστική φροντίδα των δοντιών του εξαιτίας των υπολειμμάτων τροφής που παγιδεύονται και ευθύνονται για μελλοντικά οδοντικά προβλήματα.
Η τρίτη φάση της ορθοδοντικής θεραπείας είναι κρίσιμης σημασίας και γίνεται τόσο για λειτουργικούς όσο και για αισθητικούς λόγους. Σε αυτή τη χρονική περίοδο αντιμετωπίζονται περιστατικά με σκοπό την ευθυγράμμιση των δοντιών για ένα υγιές και όμορφο χαμόγελο. Η ορθοδοντική παρέμβαση θα αποτρέψει οδοντικά προβλήματα (τερηδόνα, περιοδοντίτιδα) που εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή εξαιτίας συνωστισμού των δοντιών ενώ παράλληλα θα χαρίσει στον έφηβο ένα λαμπερό χαμόγελο που θα τονώσει την αυτοπεποίθησή του.
Για να ευθυγραμμίσουμε τα δόντια χρησιμοποιούμε κινητούς και ακίνητους μηχανισμούς (σιδεράκια και διαφανείς νάρθηκες), ενώ μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας εφαρμόζουμε ειδικά συγκρατητικά μηχανήματα για να αποτρέψουμε την επιστροφή των δοντιών στην πρότερή τους κατάσταση και να διατηρήσουμε το τελικό αποτέλεσμα.
Για την ορθοδοντική παρέμβαση στην παιδική ηλικία που η οδοντοστοιχία του παιδιού είναι ακόμα μεικτή, δηλαδή αποτελείται από τα νεογιλά και από τα μόνιμα δόντια, χρησιμοποιούμε κινητά και ακίνητα μηχανήματα.
Κινητός μηχανισμός που το παιδί φοράει κάποιες ώρες την ημέρα. Μπορεί να το βγάζει και να το ξαναβάζει μόνο του στο στόμα, χωρίς την παρέμβαση του ορθοδοντικού. Τα μασελάκια χρησιμοποιούνται για συγκεκριμένες μετακινήσεις δοντιών αλλά και για τη συγκράτηση του αποτελέσματος μετά το τέλος της ορθοδοντικής θεραπείας. Ωστόσο δεν ενδείκνυνται για εκτεταμένα προβλήματα όπου εκεί εφαρμόζουμε λειτουργικά μηχανήματα με στόχο να εναρμονίσουμε τη σχέση των οδοντικών τόξων.
Κινητοί μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για να διορθώσουμε σκελετικά προβλήματα σε ηλικία αύξησης της υπανάπτυκτης κάτω γνάθου. Πλεονεκτούν σε σχέση με τους ακίνητους μηχανισμούς καθώς αφαιρούνται και προωθούν την καλύτερη στοματική υγιεινή.
Κινητή συσκευή που χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε χώρο στην άνω γνάθο, να μετακινήσουμε δόντια ή να σταθεροποιήσουμε μια ομάδα δοντιών. Η ορθοπαιδική επίδραση που ασκεί στο μέγεθος των γνάθων το καθιστά κατάλληλη συσκευή για μικρές ηλικίες καθώς βοηθάει στη σωστή διαμόρφωση των γνάθων και στην αποφυγή συνωστισμού των δοντιών. Το παιδί το φοράει κυρίως τη νύχτα για περίπου 9 συνεχόμενες ώρες και όταν βρίσκεται στο σπίτι του.
Ακίνητοι μηχανισμοί που τοποθετούνται στην πρόσθια επιφάνεια των δοντιών και ρυθμίζονται μόνο από τον ορθοδοντικό. Πρόκειται για μεταλλικά ή κεραμικά άγκιστρα που ενώνονται με συρμάτινα τόξα ασκώντας πιέσεις που φέρνουν τα δόντια στις επιθυμητές θέσεις. Αποτελούν την πιο διαδεδομένη θεραπεία για την ευθυγράμμιση των δοντιών κατά την παιδική ηλικία.
Κινητοί μηχανισμοί που επιλέγονται για την ευθυγράμμιση των δοντιών κυρίως κατά την εφηβική ηλικία εξαιτίας της ελάχιστης αισθητικής παρέμβασης. Πρόκειται για προηγμένο σύστημα ορθοδοντικής θεραπείας που συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της δραστήριας κοινωνικής ζωής των εφήβων.